TRANSMILLI ULGAM — HALKARA GATNAŞYKLARYNYŇ MÖHÜM UGRY

Hä­zir­ki wagt­da hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry­ny hem-de döw­le­ta­ra hyz­matdaş­ly­gy­ny ös­dür­me­giň esa­sy gu­ra­ly hök­mün­de trans­mil­li ulag ge­çel­ge­leri­ni dö­ret­mek­li­ge has uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. Döw­le­ti­mi­ziň geog­ra­fik taýdan amat­ly ýer­de ýer­le­şen­di­gi na­za­ra al­nyp, mul­ti­mo­dal gat­naw­la­ryň ne­ti­je­li­li­gi­ni üp­jün ed­ýän iri ulag-logistiki mer­kez­le­ri dö­re­di­lip, ýur­dumyz hal­ka­ra ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­sy­na iş­jeň go­şul­ýar. Ýol-ulag dü­zümle­ri döw­re­bap­laş­dy­ry­lyp, ulag gör­nüş­le­ri­niň her bi­ri­niň ar­tyk­maç­lykla­ryn­dan ýer­lik­li peý­da­lan­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän saz­la­şyk­ly ul­gam ke­ma­la gel­ýär.

Halkara ulag geçelgelerini ösdür­mek Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry hem-de içe­ri sy­ýa­satla­ry­na la­ýyk gel­ýär. Türk­me­nis­tan hemişelik Bi­ta­rap­lyk sy­ýa­sa­ty­na we yk­dy­sa­dy taý­dan dur­nuk­ly ösüş tej­ribe­si­ne da­ýa­nyp, dün­ýä ýurt­la­ry bi­len öza­ra bäh­bit­li, deň­hu­kuk­ly we hoş­niýet­li hyz­mat­daş­ly­gy bar­ha ös­dür­ýär. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň iş­jeň para­hat­çy­lyk­sö­ýü­ji­lik­li baş­lan­gyç­la­ry esa­syn­da, Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň, Ýew­ropa­nyň, şeý­le hem dün­ýä­niň beý­le­ki ýurt­la­ry bi­len öza­ra bäh­bit­li stra­te­gik gat­na­şyklar bar­ha iler­le­ýär. Mun­dan baş­ga-da, Türk­me­nis­tan Ýew­ro­pa, Azi­ýa — Ýu­waş um­ma­ny we Gü­norta Azi­ýa se­bit­le­ri­niň söw­da-yk­dysa­dy ul­gam­la­ry­nyň öza­ra gat­na­şykla­ry­nyň trans­kon­ti­nen­tal yk­dy­sa­dy köp­rü­si­niň we­zi­pe­si­ni ynam­ly ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Şeý­le gat­na­şyk­lar ýur­du­myzyň dur­nuk­ly yk­dy­sa­dy we dur­muş taý­dan ösü­şi­ne uly go­şant goş­ýar.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň hal­ka­ra baş­lan­gyç­la­ry hä­zir­ki döw­rüň ta­lap­lary­ny na­za­ra al­mak bi­len, öza­ra bäh­bit­li söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry pug­talan­dyr­ma­ga we ös­dür­mä­ge gö­nük­di­rilen­dir. Şol baş­lan­gyç­lar bol­sa Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samble­ýa­sy­nyň 65-nji, 66-njy hem-de 70-nji mej­lis­le­rin­de, GDA-nyň döw­let Baştu­tan­la­ry­nyň hem-de ŞHG-niň sammit­le­rin­de we beý­le­ki ýo­ka­ry de­re­je­li fo­rum­lar­da öňe sü­rül­di.

Hu­su­san-da, BMG-niň ulag ulga­my­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça ýö­ri­te mak­sat­na­ma­sy­ny iş­läp taý­ýar­la­mak me­se­le­si ola­ryň iň esa­sy­la­ry­nyň biri­dir. Şol mak­sat­na­ma­da Ha­zar we Ga­ra de­ňiz­le­ri­niň, Or­ta Azi­ýa­nyň we Ýa­kyn Gün­do­ga­ryň ara­syn­da ulag-üstaşyr müm­kin­çi­lik­le­ri­ni öw­ren­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Mil­li Li­de­ri­miziň ba­şy­ny baş­lan hem-de BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy ta­ra­pyn­dan ka­bul edi­len «Dur­nuk­ly ösüş üçin hal­kara hyz­mat­daş­ly­gyny üp­jün et­mek­de ulag-üstaşyr ge­çel­ge­le­riniň or­ny» atly Ka­rar­na­ma bu ugur­da mö­hüm ähmi­ýe­te eýe­dir.

Hal­ka­ra de­mir ýol gat­naw­la­ry­nyň kuw­wa­ty­ny art­dyr­mak­dan baş­ga-da, täze «po­lat ýol­lar» ýur­du­my­zyň içer­ki sebit­le­ri­niň hem ok­gun­ly ös­me­gi­ne ýardam ed­ýär. Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň nyg­taý­şy ýa­ly, ýur­du­my­zyň gel­je­gi iri hal­ka­ra we se­bit deňiz-derýa, aw­tomo­bil, de­mir hem-de ho­wa ýol­la­ry­na çyk­mak ar­ka­ly ulag gat­naw­la­ry­nyň ut­gaş­dy­ry­lan ul­ga­my­ny dö­ret­mek, ola­ryň her bi­ri­niň ar­tyk­maç­lyk­la­ryndan ne­ti­je­li peý­da­lan­mak bi­len bag­lany­şyk­ly­dyr. Bi­ziň ýur­du­myz Ýew­ropa, Azi­ýa — Ýu­waş um­ma­ny hem-de Gü­nor­ta Azi­ýa yk­dy­sa­dy ul­gam­la­rynyň öza­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň yk­ly­müs­ti yk­dy­sa­dy köp­rü­si­niň we­zi­pe­si­ni ýe­rine ýe­tir­ýär. Şo­ňa gö­rä-de, Gün­do­gar — Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk — Günor­ta ugur­la­ryn­da ýol­la­ry hem-de hal­k­la­ry bag­la­nyş­dyr­ýan mil­li dü­zümi mun­dan beýläk-de gi­ňelt­mek bu ul­gam­da esa­sy we­zi­pe­ler hök­mün­de kes­git­le­nil­di. Hal­ka­ra ulag ge­çel­ge­leri dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň glo­bal­laşma­gy­nyň esa­sy gu­ral­la­ry­na öw­rül­di. Türk­me­nis­tan döw­le­ti­miz bu ugur­da uly iş­le­ri ama­la aşyr­mak bi­len, özü­niň çä­gin­de yk­ly­myň esa­sy ulag mer­kezle­ri­niň bi­ri­ni dö­red­ýär.

Ýew­ro­pa­nyň we Azi­ýa­nyň ara­synda­ky «köp­ri» bo­lan Ga­za­gys­tan — Türk­me­nis­tan — Eý­ran hal­ka­ra de­mir ýo­ly ýurt­la­ryň hal­ka­ra ba­zar­la­ry­na päs­gel­çi­lik­siz we gys­ga ýol­lar bi­len çyk­ma­ga, ha­ryt­la­ryň ge­ti­ril­me­gi­niň, hyz­mat­la­ryň gi­ňel­dil­me­gi­niň yg­tybar­ly­ly­gy­ny hem-de dur­nuk­ly­ly­gyny art­dyr­ma­ga, se­bit­le­ýin we hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­nyň de­re­je­si­ni ýo­karlan­dyr­ma­ga güýç­li tä­sir ed­ýär. Azi­ýa hal­ka­ra de­mir ýol ulag ge­çel­ge­si­niň bi­rin­ji tap­gy­ry bo­lan Ker­ki — Ymamna­zar — Aki­na de­mir ýo­ly hem-de 2018-nji ýy­lyň few­ra­lyn­da açy­lyp, ula­nyl­ma­ga ber­len Ser­he­ta­bat — Turgun­dy de­mir ýo­ly ýyl­sa­ýyn ber­ke­ýän hoş­ni­ýet­li türk­men-ow­gan gat­na­şykla­ry­nyň no­bat­da­ky su­but­na­ma­sy bolmak bi­len, Ga­raş­syz Wa­ta­ny­my­zyň hem-de Ow­ga­nys­tan Ys­lam Res­publi­ka­sy­nyň yk­dy­sa­dy müm­kin­çi­lik­leri­ni ep-esli art­dyr­dy. Türk­me­nis­ta­nyň hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­rynyň ös­me­gi­ne, se­bit we dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­lar ul­ga­my­na go­şul­ma­gy­na my­na­syp go­şan­dy­nyň aý­dyň su­butna­ma­sy­na öw­rül­di.

Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň para­sat­ly ýol­baş­çy­ly­gyn­da gur­lup ulanyl­ma­ga be­ril­ýän «po­lat ýol­la­ryň», de­mir ýol men­zil­le­ri­niň di­ňe bir bag­ty­ýar türk­men hal­ky­na hyz­mat et­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, ýurdu­my­zyň üs­ta­şyr kuw­wa­ty­ny artdy­ryp, dün­ýä halk­la­ry­nyň bäh­bit­leri­ne, pa­ra­hat­çy­ly­ga we äh­lu­mu­my aba­dan­çy­ly­ga hyz­mat ed­ýän­di­gi­ni ýe­ne bir ýo­la äş­gär ed­ýär. Ýur­du­myzyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň uly dep­gin­ler bi­len ös­me­gin­de de­mir ýol ulag­lary pu­da­gy­nyň wa­jyp or­ny bar­dyr. Gur­lan we gu­rul­ýan, çarta­ra­pa uza­ýan hä­zir­kiza­man «po­latýol­la­ry» hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň alyp bar­ýan öň­den­görü­ji­lik­li we adyl sy­ýa­sa­ty­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi­niň aý­dyň su­but­na­masy­dyr. Şeý­le­lik­de, Türk­me­nis­tan «polat ýol­la­ry» ar­ka­ly di­ňe bir Be­ýik Ýüpek ýo­lu­ny tä­ze­den di­kelt­mek bi­len çäk­len­män, se­bit­de de­mir ýol ulag­lary­nyň gat­na­wy üçin mö­hüm äh­mi­ýet­li ýe­re öw­rül­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň yzy­giderli tagallalary esasynda ulag ulga­my­nyň ös­dü­ril­me­gi hem-de bu ugur­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gyň ýaýbaň­lan­ma­gy ýur­du­my­zyň ösüş­le­ri­niň yg­ty­bar­ly ke­pi­li bo­lup dur­ýar. Türkme­nis­tan Ýew­ra­zi­ýa gi­ňiş­li­gin­de strate­gik dur­nuk­ly­ly­gyň mö­hüm mer­ke­zi hök­mün­de ta­nal­mak bi­len, gy­zyk­lanma bil­dir­ýän ýurt­la­ryň äh­li­si üçin yg­ty­bar­ly hyz­mat­daş hem-de şol bir wag­tyň özün­de yk­ly­ma­ra äh­mi­ýet­li ulag-üstaşyr mer­ke­zi hök­mün­de wajyp or­ny eýe­le­ýär. Şu nuk­daý­na­zardan, ýur­du­my­zyň çä­gin­de we on­dan da­şar­da dost­luk ýol­la­ry­nyň gu­rul­magy Türk­me­nis­ta­nyň mul­ti­mo­dal lo­gisti­ka ul­ga­my­nyň ösü­şi­niň mö­hüm tapgy­ry­ny ala­mat­lan­dyr­ýar.

Dawut Asgarow,

“Nesil” gazeti,

02.04.2020ý.